Choroba bostońska („bostonka”), a właściwie choroba dłoni, stóp i jamy ustnej (z angielskiego hand, foot and mouth disease, HFMD) występuje powszechnie na całym świecie i dotyka przede wszystkim dzieci w wieku do 10. roku życia. Jej najczęstszymi objawami są ogólne pogorszenie samopoczucia, gorączka i charakterystyczna wysypka. HFMD jest chorobą wysoce zakaźną. Co jeszcze o niej wiemy? Jak ją leczyć?
Przyczyny
Choroba bostońska jest powodowana przez enterowirusy. Szczepem najczęściej wywołującym schorzenie jest wirus coxsackie A16, rzadziej A2, A5, A9, A10, B2, B3, B5 oraz enterowirus 71.
Drogi zakażenia
Patogeny wywołujące chorobę dłoni, stóp i jamy ustnej są wysoce zakaźne. Do zakażenia dochodzi poprzez bezpośredni kontakt z wydzielinami jak i wydalinami chorej osoby (drogą kropelkową jak i fekalno-oralną), czyli m.in.:
podczas kaszlu i kichania
poprzez kontakt z wydzieliną z nosa, śliną, plwociną (znajdującymi się również na przedmiotach takich jak zabawki, blaty, klamka, oraz na rękach)
przez kontakt z kałem (podczas wizyty w toalecie).
Występowanie
Choroba najczęściej dotyka małe dzieci oraz ich rodziców i rodzeństwo. Częściej występuje w okresie letnim.
Objawy
Pierwsze objawy występujące po 3-5 dniach od infekcji (okres wylęgania), są niecharakterystyczne i krótkotrwałe. Do wczesnych objawów należy zaliczyć przede wszystkim:
bóle gardła lub szyi
gorączkę
obniżone samopoczucie
bóle brzucha i brak apetytu.
W ciągu kolejnych 2-4 dni pojawiają się charakterystyczne zmiany na skórze i błonach śluzowych:
wysypka na błonie śluzowej jamy ustnej – zmiany na ustach, języku, policzkach, początkowo pod postacią pęcherzyków, które szybko pękają, przeobrażając się w nadżerki z czerwoną obwódką – zmiany te są bolesne i już samo przełykanie śliny powoduje dyskomfort, w związku z czym dzieci często odmawiają jedzenia i picia (przedmiotowe objawy występujące na błonie śluzowej przeważnie w części ustnej gardła, tj. bardziej ku tyłowi, stanowią oddzielną jednostkę chorobową, znaną jako herpangina)
wysypka na rękach i stopach – liczne czerwone grudki, które z czasem przekształcają się w pęcherzyki, krosty i strupki.
U części pacjentów dochodzi również do zaburzeń wzrostu płytki paznokciowej, z wytworzeniem onychomadesis (odchodzenie płytki paznokciowej na bliższym końcu) oraz linii Beau (poprzeczne bruzdy na płytce paznokcia).
Diagnoza
Podstawą rozpoznania schorzenia jest szczegółowy wywiad lekarski oraz charakterystyczny obraz kliniczny. W razie wątpliwości pomocną metodą diagnostyczną okazuje się także badanie metodą PCR (w kierunku enterowirusów) materiału w postaci wymazu z gardła, kału bądź zawartości pęcherzyka.
Leczenie
Leczenie choroby bostońskiej ma charakter objawowy.
Skuteczność terapii jest przy tym wysoka, a rokowania bardzo dobre – większość objawów (z wyłączeniem zmian na paznokciach) ustępuje samoistnie w ciągu 2-3 tygodni, bez jakichkolwiek negatywnych następstw dla pacjenta czy ryzyka powikłań.
Celem złagodzenia objawów choroby stosuje się m.in.:
leki przeciwgorączkowe/ przeciwbólowe, jak paracetamol i ibuprofen (w dawce odpowiednio dopasowanej do wieku i masy ciała pacjenta)
leki przeciwświądowe, zawierające lidokainę, bądź leki antyhistaminowe
środki antyseptyczne, jak chlorheksydyna i oktenidyna.
W przypadku nadkażenia bakteryjnego zalecane jest zastosowanie antybiotyków (m.in. tetracykliny, erytromycyna, sulfonamidy).
Bardzo ważnym aspektem leczenia choroby dłoni, stóp i jamy ustnej jest zadbanie o należyte nawodnienie organizmu, albowiem z powodu bolesnych zmian w jamie ustnej dzieci odmawiają przyjmowania napojów i pokarmów. U niemowląt koniecznym może okazać się podawanie płynów przy użyciu strzykawki.
Zapobieganie
Podstawą zapobiegania szerzenia się wirusów wywołujących bostonkę jest ogólna dbałość o higienę osobistą.
Do środków prewencji w przypadku choroby dłoni, stóp i jamy ustnej należy zaliczyć przede wszystkim:
częstą dezynfekcję rąk za pomocą alkoholowych preparatów bądź poprzez mycie rąk wodą z mydłem
dezynfekcję miejsc, powierzchni czy innych przedmiotów, które użytkujemy wspólnie z innymi osobami
skuteczną izolację chorych oraz unikanie kontaktu z osobami mającymi objawy choroby bostońskiej.
dr n. med. lek. Michał Torz specjalista dermatologii i wenerologii